Mutluluk

Mutluluğun nerede aranacağını, yaşama isteminin nasıl ayakta tutulacağını, bilgeliğin nerede aranacağını, Stoacılığın erdeminin neler getireceğini derin sularda Murat Erşen’le birlikte konuşacağız. 

Mutluluk bir arayışın sonunda ulaşacağımız bir yer midir, yoksa sayısız mutlu ânın toplamından mı ibarettir?

Mutluluk içimizde midir, yani hiçbir şeyin bozamayacağı bir içsel huzur mudur yoksa dış dünyayla ilişkimizde mi?

Haz sağlayan şeylerin azamisini aramak ve acı veren şeylerden mümkün mertebe kaçınmak mutluluk için yeterli midir?

Mutluluk hem güvenlikten vazgeçme ve riskli alanlara yönelmeyi gerektirir, hem de riskten kaçma ve güvenliğe ulaşmayı. Bu derste mutluluk kavrayışının, Sokratesçi “Nasıl yaşamalıyım?” sorusunu dikkate alan önceki çağların talih ve erdemli karakter ölçütlerinden uzaklaştığı ve “Gerçekten ne istiyorum?” sorusuna verilen yanıta indirgendiği modern dönemde yarattığı paradokslar ele alınacaktır. Ahlaki alandan uzaklaşıp bireysel gereksinimlere ağırlık veren, özgürlüğü bir kenara bırakıp mükemmelik ve başarıya odaklanan bu bakış mutluluk getirir mi?

Frederic Lenoir - Mutluluk Üstüne Felsefi Bir Yolculuk

Ziyad Marar - Mutluluk Paradoksu

1 Hafta: Hayatın Anlamı

İnsan diğer canlılardan kendi varoluşunu sorgulama yetisiyle farklılaşır. Çünkü insanlar kendi durumlarıyla bir sorun, ikilem, kaygı kaynağı, umut ilkesi, külfet, armağan, yılgı ya da saçmalık olarak yüzleşebilen hayvanlardır. Öte yandan insan, ölümlü olduğunun bilincine sahip tek varlıktır.

Peki, buna rağmen insan nasıl olur da yaşamı sürdürmeye değer bulur? Her şeye rağmen yaşamın ince ipliklerinden bir anlam dokusu örmeye çalışır? Acı çeken kişi varoluşunda anlam ve sorumluluk duygusunu kaybetmiştir. Bütün değerlerin altüst olduğu bir nihilizm çağında haz peşinde koşmaktan başka yaşama istemini ayakta tutacak bir anlam çekirdeği var mıdır?

Victor Frankl - İnsanın Anlam Arayışı

Terry Eageton - Hayatın Anlamı

2 Hafta:  Sessizlik ve Tefekkür Yaşamı

Başarı toplumunun şiarı, aşırı performans ve aşırı tüketimdir. Sadece uyaran ve tepki, ihtiyaç ve tatmin, sorun ve çözüm, amaç ve eylem temelli bir yaşam mekanik bir yaşamdır. Böyle bir yaşamda sessizlik ve eylemsizlik derhal giderilmesi gereken bir eksiklik ve aksaklık olarak görülür. Boş zaman ise üretim ve tüketim döngüsünün bir parçası olmakla kalmaz, eğlenceyle geçirilmelidir. Kaygıdan ve can sıkıntısından kaçınmak için zaman öldürülmeli, derin düşünce kapı dışarı edilmelidir. İyi yaşam ise, salt hayatta kalma kaygısının ötesindedir. Tefekkür ve temaşa, sessizlik ve eylemsizliği gerektirir. Eylemsizliğin kendi mantığı, kendi dili, kendi zamansallığı, kendi büyüsü vardır. Dur durak bilmeyen faaliyetlerimize es verir, menzil kazandırır. Tefekküre dalmak, seyretmek, dikkat etmek, hayal kurmak, varlığa ihtimam göstermek, beklemek ve kuşkulanmaktır. Sessizlik ve eylemsizlik bir nevi ruhani oruçtur. Göremediklerimizi görmek, duyamadıklarımızı duymak etkinlik tahakkümünün baskısından kurtulmayı, kısacası düşünmek için özgürleşmeyi gerektirir. Zaten zaman olmadan, nefes/teneffüs olmadan, düşünce ve içsellik olmadan da özgür bir yaşam mümkün değildir.

Yine de sessizlik ya da suskunluk bilgelik yaşamının ideali değildir. Saf bir söylem olarak anlaşılan bir felsefe ile suskun bir yaşam tarzı olacak bir bilgeliği karşı karşıya koymamak gerekir. Zira bilgelik felsefeye son verecek bir hal değil,  sonu olmadan felsefe arayışını motive eden ulaşılamaz bir idealdir.

Bu oturum, iyi bir yaşamın ancak üzerine tefekkür edilmiş bir yaşam olabileceği hakkındadır.

Max Picard - Sessizlik

David le Breton - Sessizlik Üzerine

Alain Corbin - Sessizliği Tarihi

Byung-Chul Han - Tefekkür Yaşamı

3 Hafta: Stoacılık

Bu hayatta peşinden koşulacak en değerli şey nedir? İnsan tutarlı bir yaşam felsefesine sahip olabilmek için öncelikle hayatın amacını belirlemelidir. Ancak kültür ve gelenekler buna hazır cevaplar sunduğu gibi, sonu gelmez eğlenceler de bu sorunun hiç sorulmamasına sebep olur. Bu yüzden zevk dolu bir ömür yine de heba edilmiş bir yaşam olabilir. Ancak asıl amacın, asıl değerli olanın bulunması bile hayatı ıskalamamaya yetmeyebilir, zira felsefenin ikinci unsuru asıl amaca ulaşmayı sağlayan stratejiler, yollar, kılavuzlardır. Öyleyse felsefe sadece somut dünyadan kopuk teorik bir meşgale değil, pratik hayatın tamamını kapsayan ruhani bir alıştırma, bir yaşam tarzıdır.

Bugün ne olduğu tam olarak bilinmeden pozitif psikoloji ve kişisel gelişim furyasıyla birlikte yeniden popülerleşen Stoacılık, psikolojik tarafı son derece güçlü bir yaşam felsefesi sunan Helenistik bir felsefe ekolüydü.  Olumsuz duyguların oluşumunun nasıl engelleneceğine, tutkulara nasıl hâkim olacağına, hangi yollarla dinginliğe ulaşılacağına dair düşünerek iyi, adil, anlamlı bir yaşam için mantık, fizik ve etikten oluşan bütüncül bir teori ve bir yaşam felsefesi oluşturdular.

Bu iki oturumda  Stoacı erdem anlayışı doğrultusunda, doğaya uygun yaşamak, arzu disiplini, bilinçli hazcılık, içsel kale gibi kavramlardan hareketle bu sevinç felsefesi geleneği incelenecektir.

William B. Irvine - Güzel Yaşam Kılavuzu

Pierre Hadot - İçsel Kale

Herhangi bir ders için alternatif

4 Hafta: Yolculuğa Övgü

Deneyim kendini dışarıda denemek, dışarıda test etmektir. Aynılığın/Kimliğin cehenneminden çıkmanın yolu, başka ve farklı olanla gerçek karşılaşma, kendini yabancının sınamasına tabi tutmadır. Öyleyse felsefe bir yolculuktur: “”Dünyaya nasıl yerleştiğimizi, dünyada nasıl ikamet ettiğimizi öğrenmekten, yani kendi evimizi hemen bulmuş olduğumuza inanmamaktan oluşur.” “Sorgulanmayan yaşam yaşanmaya değmez’’. Sorgulamak, dışarı çıkmaktır, yola koyulmaktır, “dünyanın büyük kitabı”nı okumak için yolculuk yapmaktır.

Michel Onfray - Yolculuğa Övgü